فتوگرامتری
مهرنوش شریف‌زاده؛ علیرضا قراگوزلو؛ سعید صادقیان
چکیده
پیشینه و اهداف: آثار باستانی به‌عنوان میراث‌فرهنگی و تاریخی هر جامعه، نقشی اساسی در حفظ هویت و تاریخ آن دارند. حفاظت و مدیریت این آثار نیازمند فناوری‌های نوین است تا بتوان به طور دقیق و غیرمخرب، این میراث را مستندسازی و حفظ کرد. استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم‌های اطلاعات مکانی در مدیریت و حفاظت از آثار تاریخی، از جمله ...
بیشتر
پیشینه و اهداف: آثار باستانی به‌عنوان میراث‌فرهنگی و تاریخی هر جامعه، نقشی اساسی در حفظ هویت و تاریخ آن دارند. حفاظت و مدیریت این آثار نیازمند فناوری‌های نوین است تا بتوان به طور دقیق و غیرمخرب، این میراث را مستندسازی و حفظ کرد. استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم‌های اطلاعات مکانی در مدیریت و حفاظت از آثار تاریخی، از جمله محوطه‌های باستانی، به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم اطلاعات مکانی برای مدیریت و حفاظت از محوطه باستانی هگمتانه همدان است. این پژوهش به دنبال بهبود دقت و کیفیت داده‌ها از طریق پردازش تصاویر هوایی، تصحیح و زمین مرجع کردن داده‌ها، و تهیه نقشه‌های دقیق است. همچنین، پژوهش به تحلیل تغییرات محوطه و ارائه خروجی‌هایی برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی در زمینه حفاظت از آثار تاریخی می‌پردازد. هدف اصلی پژوهش، استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم اطلاعات مکانی برای مدیریت و حفاظت از محوطه هگمتانه همدان است. پژوهش به دنبال بهبود دقت داده‌ها، پردازش تصاویر هوایی، تصحیح داده‌ها و تهیه نقشه‌های دقیق است. همچنین، هدف تحلیل تغییرات محوطه و ارائه ابزارهایی برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی در حفاظت از آثار تاریخی است.روش‌ها: در این پژوهش، محوطه باستانی هگمتانه همدان به‌عنوان جامعه و نمونه انتخاب شد، چرا که این محوطه دارای اهمیت تاریخی و فرهنگی بالا از دوره‌های مادها و هخامنشیان است. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل ۱۲ تصویر هوایی بادقت ۱ تا ۲ متر با استفاده از دوربین التراکم ایکس پی در سال ۱۳۹۶ و نرم‌افزار گوگل ارث برای اندازه‌گیری و تعیین نقاط مرجع است. مواد استفاده‌شده شامل داده‌های تصویری و نرم‌افزارهای پردازش تصاویر مانند اجی ای سافت متاشیپ پروفینشال و گلوبال‌مپر برای تولید مدل رقومی ارتفاعی و ارتوفتو بودند. روند انجام پژوهش شامل تهیه و پردازش تصاویر، تصحیح داده‌ها، مدل‌سازی و ترسیم نقشه‌ها بوده است. این مراحل به طور افزایشی دقت داده‌ها را افزایش داده و مدل‌های سه‌بعدی دقیق‌تری برای تحلیل تغییرات محوطه تولید کرده است. این پژوهش به طور عمده به مدیریت و حفاظت از آثار باستانی کمک کرده و به‌عنوان ابزار تصمیم‌گیری مدیریتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.یافته‌ها: این پژوهش با استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم اطلاعات مکانی به مدل‌سازی مکانی محوطه هگمتانه همدان پرداخت. با پردازش تصاویر هوایی و ماهواره‌ای، مدل‌های سه‌بعدی دقیقی ایجاد شد که امکان تحلیل تغییرات ساختاری و شهری همچنین نقشه‌های میراث همدان و سازمان نقشه‌برداری را فراهم کرد. نتایج نشان داد که ترکیب این فناوری‌ها به ثبت دقیق‌تر اطلاعات، شناسایی تهدیدات و برنامه‌ریزی مدیریتی کمک می‌کند. این روش‌ها دقت مدل‌سازی را افزایش داده و ابزاری کارآمد برای تصمیم‌گیری‌های حفاظتی و مدیریتی در حوزه میراث‌فرهنگی ارائه می‌دهند.نتیجه‌گیری: بازسازی و مرمت اصولی آثار تاریخی باید بر اساس شواهد مستند و با رعایت ضوابط ملی و بین‌المللی انجام شود تا از آسیب به اصالت بناها جلوگیری شود. همچنین، طراحی و ساخت بناهای جدید باید هماهنگ با ساختارهای تاریخی و با نظارت دقیق صورت گیرد. استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند تصاویر هوایی، ماهواره‌ای، هوش مصنوعی و واقعیت افزوده می‌تواند به بهبود مدیریت و حفاظت آثار کمک کند. پیشنهادهای محقق شامل نیاز به مستندسازی دقیق و نظارت مداوم در تمامی مراحل مرمت، طراحی و انتقال آثار است. محدودیت‌ها و موانعی مانند کمبود مستندات علمی، مشکلات بودجه‌ای و چالش‌های مدیریتی در راستای حفاظت از آثار تاریخی وجود دارد که باید به‌دقت مورد توجه قرار گیرد تا از تخریب و آسیب به آثار جلوگیری شود.
