نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
گروه مرمت و احیاء بناهای تاریخی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران
چکیده
پیشینه و اهداف: در مستندنگاری میراث فرهنگی، نخستین گام، تهیه نقشه های دقیق از وضعیت فعلی آثار است. پیشرفت های گسترده در علوم مختلف، این امکان را برای حوزه حفاظت از میراث فرهنگی فراهم کردهاست تا با استفاده از ابزارها و روش های نوینِ سایر علوم مرتبط، روش های سنتی برداشت را کنار گذاشته و با بهره گیری از آنها علاوه بر کاهش معنادار زمان مستندنگاری، دقت و کیفیت این فرایند را نیز افزایش دهد. از جمله این روش ها که طی سالهای اخیر در سطح جهانی توجه معناداری به آن شده، فتوگرامتری است. در ایران از چهاردهه پیش در مقالات انتشاریافته به روش فتوگرامتری در مستندنگاری میراث توجه شدهاست. اما روند توسعه و تعمیق در این موضوع در این بازه زمانی نامشخص است. بررسی اجمالی و اولیه صورت گرفته نیز توجه جدی و گسترده به این فناوری نوین در حوزه میراث و امر مستندنگاری را نشان نمی‌دهد. براین اساس مقاله حاضر در نتیجه مداقه بر پژوهش های انجامشده تاکنون، به دنبال ترسیم نیمرخی از وضعیت مقالات مرتبط است. دستیابی به این هدف، این امکان را فراهم میکند تا ضمن راستی‌آزماییِ فرضِ ناچیز بودن توجه پژوهشی به موضوع فتوگرامتری میراث، با صورتبندی منظمی از ویژگیهای ساختاری و محتوایی این مطالعات، خلاءهای پژوهشی در این حوزه شناسایی و هدایت مطالعات آتی ممکن شود.
روش‌ها: پژوهش حاضر از نوع مطالعات ثانویه بوده و پارادایم فلسفی حاکم بر آن تفسیری است. رویکرد پژوهش نیز کیفی و روش گردآوری داده ها در آن از نوع متنپایه است. بر همین اساس 56 مقاله، در بازه زمانی دهه 70 شمسی (که اولین مقاله مرتبط انتشار یافته است) تا نیمه دوم سال 1403 انتخاب شد و با اتکا به روش مرور نظاممند و فراتحلیل کیفی، این مقالات از دو منظر ویژگیهای ساختاری و محتوایی‌شان، مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: بررسی صورت‌گرفته، از نظر محتوایی نشان میدهد، پژوهشها با گذر از تمرکز صرف بر معرفی روش و تبیین اهمیت مستندنگاری دیجیتال در سالهای نخست، امروزه توسعه فرایندیِ بهرهبرداری از روش فتوگرامتری در مستندنگاری میراث را به‌منظور بهبود دقت و صحت اطلاعات در دستور کار دارند. از سویی دیگر گرچه کماکان استفاده از این روش در مقیاس بناهای معماری و عناصر وابسته به آن سهم بیشتری را به خود اختصاص میدهد اما، توجه به مستندنگاری رقومی مجموعه‌های معماری، محوطه‌های باستانی و سکونت‌گاه‌های شهری و روستایی نیز رو به فزونی گذاشته است. از منظر ساختاری، افزایش معنادار تعداد مقالات به خصوص در یک دهه اخیر (84 درصد کل مقالات) قابل ملاحظه است. همچنان‌که سهم اصلی در تولید این پژوهشها (بالغ بر 56 درصد مقالات) نیز با متخصصان عمران بوده است. البته که در سالهای اخیر مشارکت متخصصان مرمت، معماری و باستان‌شناسی در تولید این مقالات افزایش یافته است و از بروز تمایل و ضرورت توجه جدی‌تر به این مقوله در میان این گروه از متخصصان حکایت میکند.
نتیجه‌گیری: با این وجود تولیدات علمی در ایران در موضوع مستندنگاری میراث با فناوری های نوینی همچون فتوگرامتری چه از نظر کمی و چه کیفی چشمگیر نیست. انتشار اکثریت این پژوهش ها در همایش ها و کنفرانس های داخلی (بالغ بر 68 درصد)، و سهم بسیار اندک متخصصان مرمت در پیشبرد این پژوهشها نیز بر در حال رشد بودن موضوع و عدم وجود استحکام علمی آن در عرصه میراث فرهنگی و امر حفاظت دلالت میکند. درحالی‌که با توجه به فواید منحصربه‌فرد این روش از جمله عدم نیاز به تماس فیزیکی با ساختارهای تاریخی در فرایند برداشت، سرعت داده‌کاوی و دسترسی به نتایج مورد انتظار مستندنگاری، که قابلیت بایگانی، به‌روز رسانی و پردازش‌های پسینی دارند؛ ضروری است تا گرایشات پژوهشی به موضوع با اهمیت و کمتر توجه شده مستندنگاری دیجیتالی میراث با کمک روشهایی چون فتوگرامتری، جهت دهی شوند تا امکان حفاظت بهینه و اصولی از میراث فرهنگی کشورمان و انتقال آن به نسل های آینده مهیا شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Photogrammetry, modern technology in cultural heritage documentation: A systematic review of related research in iran
نویسنده [English]
- A. M. Moazezi Mehr-e-Tehran
Conservation of Architectural Heritage Department, Faculty of Architecture and Urbanism, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]
Background and Objectives: The first step in cultural heritage documentation is the preparation of accurate maps of the current state of the artifacts. Worldwide scientific advances have made it possible for heritage conservation to abandon traditional collection methods and use modern tools and methods. Utilizing them significantly reduces the documentation time and increases the accuracy and quality of this process. Among these methods that have received significant attention worldwide in recent years is photogrammetry. In Iran, photogrammetry has been considered in published articles for the past four decades in heritage documentation. However, the development process and attention in this area have not been studied. The brief and initial survey also does not show serious and extensive attention to this new technology in heritage and documentation. Accordingly, the present article seeks to draw an image of the status of related articles. Achieving this goal will make it possible to verify the assumption of the insignificance of research attention to the subject of heritage photogrammetry, and by systematically formulating the structural and content characteristics of these studies, it will be possible to identify research gaps in this field and guide future studies.
Methods: The present study is a secondary study, and its philosophical paradigm is interpretive. The research approach is qualitative, and the data collection method is text-based. Accordingly, 56 articles were selected from the 1990s (when the first relevant article was published in Iran) to the second half of 2024. Based on the systematic review method and qualitative meta-analysis, these articles were analyzed from the perspective of their structural and content characteristics.
Findings: The study shows that, in terms of content, Articles shifted from focusing on introducing the method and explaining the importance of digital documentation in the early years, today has on its agenda the development of a process of utilizing the photogrammetric method in heritage documentation to improve the accuracy and validity of information. On the other hand, although the method applied to account for a more significant share of the scale of architectural buildings and their related elements, attention to digital documentation of architectural complexes, ancient sites, and urban and rural settlements has also increased. From a structural perspective, a significant increase in articles is noticeable, especially in the last decade (84 percent of all articles). Similarly, civil engineering specialists have made the main contribution to the production of these studies (up to 56 percent of articles). Of course, in recent years, the participation of restoration, architectural, and archaeological experts in producing these articles has increased, which shows a desire and need for more serious attention to this topic among this group of experts.
Conclusion: However, scientific Articles in Iran on the subject of heritage documentation with new technologies such as photogrammetry are not impressive in terms of quantity or quality. The publication of the majority of these studies in national conferences (up to 68%) and the inconsequential contribution of restoration experts in writing these Articles also indicate that the subject is growing in cultural heritage and conservation and has no scientific reliability. While considering the unique benefits of this method, including no need for physical contact with historical structures in the harvesting process, the speed of data mining, and access to the expected results of documentation, which can be archived, updated, and post-processed, it is necessary to direct research trends to the important and less-attention subject of digital documentation of heritage with the help of methods such as photogrammetry, to provide the possibility of optimal and principled protection of our country's cultural heritage and its transmission to future generations.
کلیدواژه‌ها [English]
- Photogrammetry
- Systematic Review
- Documentation
- Modern Technology
- Cultural Heritage
COPYRIGHTS
© 2025 The Author(s). This is an open-access article distributed under the terms and conditions of the Creative Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)
)