نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
گروه مهندسی نقشه‌برداری، دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط‌زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
پیشینه و اهداف: آثار باستانی به‌عنوان میراث‌فرهنگی و تاریخی هر جامعه، نقشی اساسی در حفظ هویت و تاریخ آن دارند. حفاظت و مدیریت این آثار نیازمند فناوری‌های نوین است تا بتوان به طور دقیق و غیرمخرب، این میراث را مستندسازی و حفظ کرد. استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم‌های اطلاعات مکانی در مدیریت و حفاظت از آثار تاریخی، از جمله محوطه‌های باستانی، به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم اطلاعات مکانی برای مدیریت و حفاظت از محوطه باستانی هگمتانه همدان است. این پژوهش به دنبال بهبود دقت و کیفیت داده‌ها از طریق پردازش تصاویر هوایی، تصحیح و زمین مرجع کردن داده‌ها، و تهیه نقشه‌های دقیق است. همچنین، پژوهش به تحلیل تغییرات محوطه و ارائه خروجی‌هایی برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی در زمینه حفاظت از آثار تاریخی می‌پردازد. هدف اصلی پژوهش، استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم اطلاعات مکانی برای مدیریت و حفاظت از محوطه هگمتانه همدان است. پژوهش به دنبال بهبود دقت داده‌ها، پردازش تصاویر هوایی، تصحیح داده‌ها و تهیه نقشه‌های دقیق است. همچنین، هدف تحلیل تغییرات محوطه و ارائه ابزارهایی برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی در حفاظت از آثار تاریخی است.
روش‌ها: در این پژوهش، محوطه باستانی هگمتانه همدان به‌عنوان جامعه و نمونه انتخاب شد، چرا که این محوطه دارای اهمیت تاریخی و فرهنگی بالا از دوره‌های مادها و هخامنشیان است. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل ۱۲ تصویر هوایی بادقت ۱ تا ۲ متر با استفاده از دوربین التراکم ایکس پی در سال ۱۳۹۶ و نرم‌افزار گوگل ارث برای اندازه‌گیری و تعیین نقاط مرجع است. مواد استفاده‌شده شامل داده‌های تصویری و نرم‌افزارهای پردازش تصاویر مانند اجی ای سافت متاشیپ پروفینشال و گلوبال‌مپر برای تولید مدل رقومی ارتفاعی و ارتوفتو بودند. روند انجام پژوهش شامل تهیه و پردازش تصاویر، تصحیح داده‌ها، مدل‌سازی و ترسیم نقشه‌ها بوده است. این مراحل به طور افزایشی دقت داده‌ها را افزایش داده و مدل‌های سه‌بعدی دقیق‌تری برای تحلیل تغییرات محوطه تولید کرده است. این پژوهش به طور عمده به مدیریت و حفاظت از آثار باستانی کمک کرده و به‌عنوان ابزار تصمیم‌گیری مدیریتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یافته‌ها: این پژوهش با استفاده از فناوری‌های فتوگرامتری و سیستم اطلاعات مکانی به مدل‌سازی مکانی محوطه هگمتانه همدان پرداخت. با پردازش تصاویر هوایی و ماهواره‌ای، مدل‌های سه‌بعدی دقیقی ایجاد شد که امکان تحلیل تغییرات ساختاری و شهری همچنین نقشه‌های میراث همدان و سازمان نقشه‌برداری را فراهم کرد. نتایج نشان داد که ترکیب این فناوری‌ها به ثبت دقیق‌تر اطلاعات، شناسایی تهدیدات و برنامه‌ریزی مدیریتی کمک می‌کند. این روش‌ها دقت مدل‌سازی را افزایش داده و ابزاری کارآمد برای تصمیم‌گیری‌های حفاظتی و مدیریتی در حوزه میراث‌فرهنگی ارائه می‌دهند.
نتیجه‌گیری: بازسازی و مرمت اصولی آثار تاریخی باید بر اساس شواهد مستند و با رعایت ضوابط ملی و بین‌المللی انجام شود تا از آسیب به اصالت بناها جلوگیری شود. همچنین، طراحی و ساخت بناهای جدید باید هماهنگ با ساختارهای تاریخی و با نظارت دقیق صورت گیرد. استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند تصاویر هوایی، ماهواره‌ای، هوش مصنوعی و واقعیت افزوده می‌تواند به بهبود مدیریت و حفاظت آثار کمک کند. پیشنهادهای محقق شامل نیاز به مستندسازی دقیق و نظارت مداوم در تمامی مراحل مرمت، طراحی و انتقال آثار است. محدودیت‌ها و موانعی مانند کمبود مستندات علمی، مشکلات بودجه‌ای و چالش‌های مدیریتی در راستای حفاظت از آثار تاریخی وجود دارد که باید به‌دقت مورد توجه قرار گیرد تا از تخریب و آسیب به آثار جلوگیری شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Spatial modeling for optimal management of archaeological sites using photogrammetry and spatial information systems (Study area: Hegmataneh, Hamadan)
نویسندگان [English]
- M. Sharifzadeh
- A.R. Gharagozlo
- S. Sadeghian
Department of Surveying Engineering, Faculty of Civil, Water and Environmental Engineering, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Background and Objectives: Archaeological artifacts, as the cultural and historical heritage of any society, play a crucial role in preserving its identity and history. Protecting and managing these artifacts requires modern technologies to accurately and non-destructively document and preserve this heritage. The use of photogrammetry and Geographic Information Systems (GIS) in managing and preserving historical sites, including archaeological areas, has increasingly gained attention. The primary aim of this research is to utilize photogrammetric technologies and GIS for the management and preservation of the ancient site of Hegmataneh in Hamadan. This research seeks to improve the accuracy and quality of data through aerial image processing, data correction, georeferencing, and precise map creation. Additionally, the research analyzes changes in the site and provides results to support planning and managerial decision-making in the field of historical site preservation. Furthermore, the goal is to analyze site changes and provide tools for planning and managerial decision-making in the preservation of historical sites.
Methods: The ancient site of Hegmataneh in Hamadan was selected as the research site and sample due to its significant historical and cultural importance from the Median and Achaemenid periods. Data was collected using 12 aerial images with a resolution of 1 to 2 meters, captured with an Ultracam-Xp camera in 2017, along with Google Earth software for measuring and determining reference points.The materials used included image data and image processing software such as Agisoft Metashape Professional and Global Mapper to generate a Digital Elevation Model (DEM) and orthophoto. The research process involved preparing and processing images, correcting data, modeling, and creating maps. These steps progressively improved data accuracy and generated more precise 3D models for analyzing site changes.This research has primarily contributed to the management and preservation of archaeological sites and serves as a valuable decision-making tool for effective site management and preservation.
Findings: This research utilized photogrammetry technologies and Geographic Information Systems (GIS) to create a spatial model of the Hegmataneh archaeological site in Hamadan. By processing aerial and satellite images, accurate 3D models were developed, enabling the analysis of structural and urban changes, as well as the creation of heritage maps for Hamadan and the Mapping Organization. The results demonstrated that combining these technologies helps in more accurate data recording, identifying threats, and supporting management planning. These methods enhance the accuracy of modeling and provide an efficient tool for decision-making in the preservation and management of cultural heritage.
Conclusion: The restoration and proper conservation of historical monuments should be based on documented evidence and in compliance with national and international standards to prevent damage to the authenticity of the structures. Additionally, the design and construction of new buildings should be harmonized with historical structures and carried out under strict supervision. The use of modern technologies, such as aerial images, satellite imagery, artificial intelligence, and augmented reality, can improve the management and protection of heritage sites. The researcher’s suggestions include the need for precise documentation and continuous monitoring throughout all stages of restoration, design, and transfer of artifacts. There are limitations and challenges, such as a lack of scientific documentation, budgetary issues, and managerial obstacles, which must be carefully considered to prevent the destruction and damage of historical sites.
کلیدواژه‌ها [English]
- Cultural Heritage
- Orthophoto
- Documentation
- Changes
COPYRIGHTS
© 2025 The Author(s). This is an open-access article distributed under the terms and conditions of the Creative Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)
)